درباره کاربرد تخت جمشید سال هاست که نظریه های گوناگون ابراز میشود و هیچ کدام نتوانسته راز راستین این پرسش بزرگ را بگشاید که تخت جمشید برای چه کاربردی ساخته شده؟
نظریه ای که به موجب آن تخت جمشید یک قلعه ی نظامی یا استحکاماتی تدافعی و پدافندی معرفی میشود،بیشتر از دیگر نظریه ها دور از ذهن به نظر میرسد؛ چرا که تخت جمشید به هیچ وجه،چه از لحاظ وضعیت جغرافیایی، چه از لحاظ نقشه ووضعیت تدافعی ، لازمه های یک بنای نظامی و استحکاماتی را دارا نیست. پله های ورودی که با عرض هفت متر و از دو سو وبدون هیچ دری یا دیواری به سوی دشت گسترده گشوده میشوند، به هیچ روی برای در ورود قلعه ای نظامی شایستگی ندارند. همچنین در ساختمان تخت جمشید هیچ گونه تدابیر حفاظتی یک قلعه در نظر گرفته نشده است. نظریه ای دیگر حاکی از آن است که تخت جمشید به عنوان پایتخت هخامنشیان یا لااقل یکی از دو پایتخت آنان مورد استفاده قرار میگرفته است. این نظریه نیز بعید است؛ چرا که پایتخت هخامنشیان از زمان داریوش به بعد در شهر شوش بوده است و تخت جمشید از نظر موقعیت جغرافیایی برای پایتختی یک شاهنشاهی جهانی که وسعت آن از رود نیل در مصر تا رود سند در هند ادامه داشت، مکان مناسبی به نظر نمیرسد؛ بلکه بالعکس ، یافته های باستان شناختی و تاریخی و نوشته های فرستادگان یونانی در دربار هخامنشیان و همچنین اسفار عهد اتیق، نشان از مرکزیتشهر شوش به عنوان پایتخت هخامنشیان دارد.